Het is al 20 jaar geleden dat België euthanasie decriminaliseerde. Het gebeurde in 2002, slechts één jaar na haar decriminalisering in Nederland. Sindsdien hebben verschillende landen hun voorbeeld gevolgd. Elke staat legaliseert euthanasie onder bepaalde voorwaarden en op zijn eigen manier. Dit heeft geleid tot een breed scala van wetgeving, elk met zijn eigen nuances, die hier moeilijk op te sommen zijn. Niettemin kunnen zij in verschillende types worden ingedeeld. Hier is een schema van de wereldsituatie.
Euthanasie :
in België bestaat dit in het toedienen van een dodelijk product door een arts, op bewust en vrijwillig verzoek van de patiënt en met de bedoeling zijn dood te veroorzaken.
Het is momenteel gelegaliseerd of gedecriminaliseerd in 6 landen; Canada en België1 (twee landen waar dood door euthanasie 2% van de sterfgevallen vertegenwoordigt), Spanje, Luxemburg, Nederland (4,2% van de sterfgevallen in 2019) en Nieuw-Zeeland.
In de Australische staat Victoria
l’euthanasie n’est légale que lorsque le patient n’est pas capable de s’administrer lui-même le poison et qu’un médecin doit alors le faire.
In de Australische staat West-Australië
is euthanasie legaal. Zowel de dokter als de nurse practitioner kunnen het uitvoeren.
In Japan
blijft euthanasie theoretisch illegaal omdat er geen wettekst is die een handelwijze met precieze richtlijnen voorschrijft. Onlangs werd echter een zeer rudimentaire reeks richtsnoeren opgesteld. Dit betekent dat euthanasie in de praktijk onderhevig is aan literaire en juridische interpretaties. In feite hebben verscheidene rechters in gevallen van medische moord al de voorwaarden vastgesteld die zij noodzakelijk achten om euthanasie niet strafbaar te stellen2.
Het geval van Colombia3
is bijzonder omdat, ondanks het ontbreken van een wet waarin euthanasie duidelijk wordt omschreven (zij is dus niet gelegaliseerd), het Constitutionele Hof de praktijk in bepaalde gevallen heeft toegestaan, waardoor de voorheen opgelegde strafrechtelijke sancties geen effect meer hebben. Euthanasie is daar dus onder drie voorwaarden toegestaan:
Zo zijn, volgens cijfers die tussen 2015 en 15 oktober 2021 zijn verzameld4, in Colombia 178 mensen door euthanasie om het leven gekomen.
Italië5, Duitsland6 en Oostenrijk7
hebben te maken met dezelfde juridische controverses, maar dan over hulp bij zelfdoding.
Hulp of assistentie bij zelfdoding
elke handeling die erop gericht is iemand te helpen bij het plegen van zelfmoord. Het houdt niet noodzakelijk de injectie van een dodelijke stof in en wordt niet specifiek uitgevoerd of gecontroleerd door een arts.
In de drie bovengenoemde landen heeft het Constitutionele Hof geoordeeld dat de strafbaarstelling van hulp bij zelfdoding ongrondwettelijk is, zodat het aan het parlement wordt overgelaten om een wet vast te stellen die de praktijk regelt. In deze drie landen zijn nu een of meer wetsontwerpen bij het Parlement ingediend. Alleen Oostenrijk8 heeft er echter een goedgekeurd, waardoor hulp bij zelfdoding daar legaal is.
In Zwitserland9,
staat de wet hulp bij zelfdoding toe gewoon als het motief niet egoïstisch is. De Zwitserse Academie voor Medische Wetenschappen heeft daarom de taak op zich genomen om de richtsnoeren, die nog steeds zeer ruim blijven, voor de praktijk van hulp bij zelfdoding vast te stellen: “Hulp bij zelfdoding van een wilsbekwame patiënt is aanvaardbaar wanneer de symptomen van een ziekte en/of functionele beperkingen hem ondraaglijk lijden veroorzaken en andere opties hebben gefaald of door de patiënt onaanvaardbaar zijn geacht10.” Twee Zwitserse verenigingen, die hun eigen voorwaarden aan het bovenstaande hebben toegevoegd, beoefenen hulp bij zelfdoding: Exit A.D.M.D en Dignitas.
Medisch begeleide zelfdoding/zelfmoord:
= een handeling waarbij de patiënt zichzelf een dodelijke stof toedient, onder toezicht van een arts.
Het verschil met euthanasie is dat de patiënt zelf de daad verricht, niet de arts.
Dit is een belangrijk verschil, dat intrinsiek van invloed is op het proces en daarom geen detail in de wetgeving is. In België wordt dit verschil bijvoorbeeld veel besproken. Hoewel de wetgever het heeft uitgesloten van het toepassingsgebied van de wet (inzake euthanasie), wordt zelfmoord met hulp
van een arts immers toegelaten door de Controlecommissie. Deze instantie, die belast is met het toezicht op de praktijk van euthanasie in België, is namelijk van mening dat de in de wet gebruikte term “euthanasie” deze term al omvat.
Het “medisch” dat deze daad onderscheidt van hulp bij zelfdoding is belangrijk. Hier is de arts noodzakelijkerwijs aanwezig op het tijdstip van de daad en schrijft hij de dodelijke stof voor die de patiënt zal gebruiken. De landen in het vorige punt die hulp bij zelfdoding hebben toegestaan, hebben de facto voor medisch begeleide zelfmoord hetzelfde gedaan.
In Nederland11,
is hulp bij zelfdoding nog steeds strafbaar, maar artsen kunnen er hun toevlucht toe nemen als zij menen dat zij de beschikbare palliatieve zorg al zonder succes hebben uitgeput.
In Luxemburg
is het sinds 2009 gedecriminaliseerd. In Nieuw-Zeeland kan het sinds 7 november 2021 legaal worden uitgevoerd, en in Spanje sinds juni 2021.
In Canada
is sterven met hulp van een arts legaal en omvat zowel medisch begeleide zelfmoord als euthanasie.
In Australië,
verbiedt de federale wet de territoria om autonome wetgeving op dit gebied uit te vaardigen. Maar deze wet heeft is niet van toepassing op de zes Australische staten, waarvan er vijf medisch begeleide zelfmoord hebben gelegaliseerd. In Victoria, South Australia en Queensland (vanaf januari 2023) is medisch begeleide zelfmoord legaal. Zo ook in West-Australië. Maar in die staat hoeft de arts niet aanwezig te zijn als een nurse practitioner de stof toedient, hoewel hij of zij wel toezicht moet houden op de procedure. Vanaf 22 oktober 2022 zal hulp bij zelfdoding in Tasmanië onder dezelfde voorwaarden wettelijk beschikbaar zijn. Maar er is een verschil; een gediplomeerd verpleegkundige zal de stof op dezelfde wijze kunnen toedienen als een nurse practitioner.
In de Verenigde Staten
is er geen federale wet die zelfmoord met hulp van een arts regelt, zodat elke staat verantwoordelijk is voor het vaststellen van zijn eigen wetgeving op dit gebied. Tien staten hebben het gelegaliseerd: Californië, Colorado, Oregon, Washington, Hawaii, Montana (toegestaan door een rechterlijke beslissing, hoewel er momenteel geen wet is die dit regelt), Maine, New Mexico, New Jersey en Vermont. De stad van Washington D.C. (District of Colombia) voegt zich aan deze lijst12 ook toe. De American Medical Association13 (AMA) is tegen euthanasie en medisch begeleide zelfdoding.
In Zweden
is medisch begeleide zelfmoord toegestaan.
“Passieve” euthanasie of, beter gezegd, euthanasie door nalaten van zorg
het onthouden van een gewone en evenredige behandeling. De patiënt zal binnen enkele dagen sterven, afhankelijk van het geval, na in coma te zijn geraakt.
Het verschil met therapeutische hardnekkigheid is dat hier een gewone en evenredige behandeling wordt opgehouden. Dit zijn behandelingen die voldoende hoop bieden op genezing of verbetering van de toestand van de patiënt en die meer gunstige gevolgen dan ongemak beloven. In dit geval wordt ook basiszorg, die nodig is om ieder mens in leven te houden (hydratatie, voeding, goede persoonlijke hygiëne, enz.), soms verwijderd.
Het onderscheid tussen zogenaamde “passieve” en “actieve” euthanasie vertekent het debat en leidt tot veel verwarring. Wij vermelden het toch omdat dit onderscheid vaak wordt gemaakt. De term “passieve euthanasie” verwijst immers soms naar de weigering van therapeutische hardnekkigheid, wat geen vorm van euthanasie is, en niet naar euthanasie door nalaten van zorg. In ieder geval, bij ieder euthanasie, is het doel hetzelfde. Of het nu gaat om het nalaten van zorg of het actief toedienen van een dodelijk product aan de patiënt, het principe blijft hetzelfde omdat het de bedoeling is de dood van de patiënt te bespoedigen. Men streeft een dood na die tegengesteld is aan de natuurlijke dood. Zij is dus niet te vergelijken met de weigering van therapeutische hardnekkigheid of met de palliatieve zorg. Deze streven ernaar de patiënt op humane wijze te bij te staan, door het lijden te verlichten, en niet trachten het tijdstip van overlijden te bespoedigen of buitensporig te verlengen.
Dit is de meest voorkomende vorm van euthanasie. In sommige landen is het onder bepaalde voorwaarden toegestaan, zoals de eis dat de patiënt zijn wil duidelijk kenbaar maakt, in andere landen niet.
Het is de facto aanvaard in alle landen die de zogenaamde “actieve” euthanasie, hulp bij zelfdoding of zelfdoding met hulp van een arts toestaan.
Het is de enige vorm van euthanasie die in alle staten van de Verenigde Staten is gelegaliseerd.
Het is toegestaan in het Verenigd Koninkrijk14. De arts en de familieleden kunnen besluiten om aan een patiënt die in een staat van bewusteloosheid verkeert, hydratatie en voeding te ontzeggen, ongeacht of zijn bewusteloosheid toestand permanent of minimaal is. De mening van een tweede arts is vereist, tenzij de patiënt binnen enkele uren of dagen zou overlijden. Als de nabestaanden en de arts het niet eens zijn, zal een rechter over de kwestie beslissen.
In India15, heeft het Hof euthanasie door nalaten van zorg toegestaan.
Alle drie vormen van euthanasie zijn de facto verboden in landen die ze niet uitdrukkelijk hebben gelegaliseerd. Daarom zijn in het algemeen in Afrikaanse16 en Aziatische landen alle vormen van euthanasie verboden, hetzij expliciet hetzij impliciet, met uitzonderingen zoals India en Japan.
Therapeutische hardnekkigheid
een overdreven volharding om te genezen tegenover een onvermijdelijke dood. Het verhindert de patiënt om het levenseinde op een serene en humane manier te benaderen.
Het weigeren van therapeutische hardnekkigheid: het staken van medische behandelingen om therapeutische hardnekkigheid te voorkomen is geen vorm van euthanasie. Het doel is onevenredige en buitengewone behandelingen te voorkomen. Onevenredige behandelingen zijn behandelingen waarvan het nagestreefde doel niet vergelijkbaar is met de nadelen die het veroorzaakt. Een voorbeeld is het starten van chemotherapie voor een persoon aan het einde van zijn leven. Dit zou de persoon verhinderen om zich rustig voor te bereiden op zijn dood, die nabij en onvermijdelijk is, en waarvan de behandeling tot meer negatieve dan positieve gevolgen leidt.
Wanner we die overbehandeling voorkomen is het met het doel dat de curatieve geneeskunde, die gericht is op genezing, haar plaats aan de palliatieve geneeskunde afstaat.
Palliatieve zorg:
het doel van palliatieve geneeskunde is de patiënt kwalitatieve steun te bieden aan het einde van zijn leven. Zij beoogt alle soorten lijden te verlichten en de familieleden in de rouw bij te staan. Het is een goed alternatief voor euthanasie; het biedt een menselijker en serener levenseinde17..
De World Medical Association (WMA)
De World Medical Association (WMA) werd opgericht in de nasleep van de Tweede Wereldoorlog met als doel ervoor te zorgen dat een ethische geneeskunde overal ter wereld wordt gerespecteerd en dat er geen genocides, rampen of medische experimenten meer gebeuren zoals degene die tijdens de oorlog plaatsvinden. Op de 70ste Algemene Vergadering van de vereniging (oktober 2019), de laatste die over euthanasie sprak, zei de WMA:
“De WMA herhaalt dat zij ten zeerste gehecht is aan de beginselen van de medische ethiek en het hoogste respect voor het menselijk leven. De WMA is dus ook sterk gekant tegen euthanasie en medisch begeleide zelfmoord. (…)
Geen enkele arts mag worden gedwongen om aan een euthanasie deel te nemen of om iemand te helpen zijn leven te beëindigen, noch mag van hem verwacht worden om een patiënt daarnaartoe te verwijzen.
De arts die het fundamentele recht van de patiënt om een medische behandeling af te wijzen, eerbiedigt, handelt echter niet onethisch door de door de patiënt niet gewenste zorg te onthouden of in te trekken, zelfs als de inwilliging van die wens de dood van de patiënt tot gevolg heeft”.18
Zij is dus “fel gekant tegen euthanasie en medisch begeleide zelfmoord”.
In plaats van euthanasie kunnen we mensen die lijden het volgende bieden:
1. Liefde!
2. Breng de 7 Alliance Vita-tips in de praktijk19 :
1) Geconfronteerd met de angst om alleen te zijn onder ogen zien…
Het is het moment om weer contact te maken!
2) Geconfronteerd met de angst om de vrijheid te verliezen…
Het is het moment om keuzes aan te bieden!
3) Geconfronteerd met de angst om zich nutteloos te voelen…
Het is het moment om te laten zien dat iemands leven zin heeft!
4) Geconfronteerd met de angst om degenen die dicht bij zich staan te belasten…
Het is het moment om te weten hoe te geven en te ontvangen!
5) Geconfronteerd met de angst om afkeer op te wekken…
Het is het moment om met het hart te kijken!
6) Geconfronteerd met de angst om misbruikt te worden…
Het is het moment om onze welwillendheid te tonen!
7) Geconfronteerd met de angst om te veel te lijden…
Het is het moment om actie te ondernemen om te ontlasten!
Bibliografie:
Copyright 2021 © All rights Reserved. Design by Anne Thery
Door op “Alle cookies accepteren” te klikken gaat u akkoord met het opslaan van cookies op uw apparaat voor het verbeteren van websitenavigatie, het analyseren van websitegebruik en om ons te helpen bij onze marketingprojecten.
